Zabytkowy cmentarz żydowski w Pysznicy
Zabytkowy cmentarz żydowski w Pysznicy jest miejscem pełnym historii i pamięci. Składa się z trzech mogił zbiorowych, otoczonych niewysokim obramowaniem z piaskowca. Tutaj spoczywają pyszniccy Żydzi zamordowani w latach 1942-43. Na każdej z mogił znajduje się macewa z piaskowca, na której wyryta jest data - 1942 lub 1943 - oraz gwiazda Dawida i gałązka oliwna.
W centralnej części cmentarza znajduje się grupa trzech obelisków. Na małym betonowym cokole umieszczona jest granitowa płyta z inskrypcją:
"TEN CMENTARZ BĘDZIE ZAWSZE STAŁ JAKO ŚWIADEK PAMIĘCI RODZINY ŻYDOWSKIE WYMORDOWANE W 1942 ROKU OKOŁO 300 OSÓB FUNDATOREM TEGO CMENTARZA SĄ WŁADZE MIEJSKIE ORAZ CZŁONKOWIE RODZIN ŻYDOWSKICH, KTÓRYCH KREWNI SĄ TU POCHOWANI MORRIS KRANTZ PRZEDSTAWICIEL ZWIĄZKU RESTORATION PRESERWATION OF THE MASS GRAVES OF PYSZNICA."
Poniżej inskrypcji wyryte są nazwiska części zidentyfikowanych osób, które zostały zamordowane w 1942 roku - łącznie 238 osób. W styczniu 1943 roku zamordowanych zostało 23 osoby, niestety nieznane są ich nazwiska.
Obok obelisków znajduje się duży głaz z czerwonego piaskowca, na którym widnieje inskrypcja w języku hebrajskim i datami 1942-43. Ostatni obelisk to niewielka kamienna płyta umieszczona na cokole z kamienia. Na niej wyryta jest następująca inskrypcja:
"TU W LATACH 1942-43 HITLEROWSCY BARBARZYŃCY WYMORDOWALI OKOŁO 300 ŻYDÓW. NIECH PAMIĘĆ O NICH NIE ZAGINIE."
Teren cmentarza, zajmujący powierzchnię 17 arów, jest w całości otoczony metalową balustradą umieszczoną na kamiennych słupkach. Przy wejściu, na filarze bramy od strony wewnętrznej, umieszczona jest tablica informacyjna o treści:
"CMENTARZ ŻYDOWSKI Z LAT 1942-1943. MIEJSCE PAMIĘCI NARODOWEJ."
Cmentarz został uporządkowany w 1990 roku z inicjatywy władz i członków rodzin pomordowanch. W 1993 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków jako mogiła zbiorowa Żydów (490/A). Jest to miejsce, które nie tylko oddaje hołd ofiarom Holokaustu, ale także przypomina nam o ich istnieniu i o konieczności zachowania pamięci o nich.