Historia
Historia gminy Pysznica – ślady przeszłości
Teren obecnej gminy Pysznica był zamieszkiwany już w czasach prehistorycznych. Świadczą o tym odkrycia archeologiczne dokonane w Pysznicy, Jastkowicach i Kłyżowie. Znalezione materiały w dużej części znajdują się w zbiorach Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli. Niektóre eksponaty trafiły również do Muzeum Okręgowego w Rzeszowie oraz Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.
Bogactwo znalezisk archeologicznych
📍 Cmentarzysko ciałopalne w Pysznicy
Na cmentarzysku przy obecnej ulicy ks. Władysława Szubargi odkryto 772 groby. Znaleziska obejmowały:
- naczynia (wazowate, garnkowate, misy, kubki, czerpaki),
- ozdoby i elementy metalowe (bransolety, guziki, groty strzał, zawieszki, paciorki, szpile),
- narzędzia krzemienne.
Według publikacji „Cmentarzysko ciałopalne z przełomu epok brązu i żelaza w Pysznicy” autorstwa Sylwestra Czopka, cmentarzysko funkcjonowało w tym samym czasie, co słynny gród w Biskupinie.
📍 Odkrycia w Jastkowicach
W okolicach Ludianu znaleziono przypadkowo materiały krzemienne, m.in. skrobacze, wióry i drapacze, pochodzące z epoki kamienia.
📍 Stanowiska archeologiczne w Kłyżowie
W Kłyżowie opisano 8 stanowisk archeologicznych, w tym dwa cmentarzyska ciałopalne. Jedno z nich przebadano w 1974 roku, drugie w 1992 roku. Oba pochodzą z wczesnej epoki żelaza.
Poza badaniami wykopaliskowymi przeprowadzono również badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. Obszar gminy Pysznica zbadano w arkuszu 92-77.
Znalezione monety rzymskie
Na terenie gminy odkryto także dwie monety rzymskie z IV wieku n.e. Obecnie znajdują się one w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
Historia miejscowości gminy Pysznica
📜 Jastkowice
Założone na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez królową Węgier i Polski Elżbietę w 1375 roku.
📜 Pysznica
Prawa lokacyjne nadał Serafinowi Dobaniowskiemu król Zygmunt II August 12 lipca 1558 roku.
📜 Kłyżów
Najstarsza wzmianka o Kłyżowie pochodzi z 1604 roku (Archiwum Metropolitarne w Krakowie). W dokumencie z 1606 roku („Villa Klyzow”) wymieniono 14 gospodarstw, karczmę i młyn, który pracował okresowo. Około 1665 roku Kłyżów stał się częścią niżańskiego klucza dóbr królewskich, największego na terenie Puszczy Sandomierskiej.
📜 Studzieniec
W źródłach historycznych znajduje się informacja o rudnicy (hucie żelaza), która istniała tu już w 1602 roku i była własnością królewską.
Źródła wiedzy o historii lokalnej
📖 Opracowania historyczne
Współczesna wiedza o dziejach gminy Pysznica pochodzi w dużej mierze z prac badaczy, takich jak:
✔ Bronisław Cmela
✔ Grażyna Kołacz-Antosik
✔ Maria Ragan
📖 Kroniki szkolne – świadectwa przeszłości
Cenne informacje o losach mieszkańców gminy w XX wieku zawierają kroniki szkolne. Można w nich znaleźć relacje o:
- ucieczce przed wojskami carskimi we wrześniu 1914 roku,
- walkach frontowych i cywilnych ofiarach w czasie I wojny światowej,
- trudnościach gospodarczych po odzyskaniu niepodległości,
- niemieckiej okupacji po 1939 roku,
- działalności Armii Radzieckiej po 1944 roku,
- realiach życia w czasach PRL-u.
Dzięki tej wiedzy mieszkańcy mogą lepiej poznać swoje korzenie i historię życia swoich przodków.